Azerbaycan dış politikasında  Orta Asya  devletleri ile özellikle Kazakistan’la ilişkiler  büyük önem arz etmektedir.  Nitekim Elçibey yönetimi döneminde Türklük bağlamında Kazakistan’la ilişkiler geliştirilmekteydi. Böylelikle, iki ülke arasındaki diplomatik ilişkiler 30 Ağustos  1992  yılında kurulmuştur.

Kazakistan  Azerbaycan’ın en yakın müttefiği ve stratejik ortağı rolündedir. Nitekim Devlet Başkanı İlham Aliyev de Kazakistan’a resmi ziyarette bulunurken bu ülkenin stratejik ortağımız, dostumuz ve kardeşimiz olduğunu belirtmiştir. Hazar’ın diğer kıyıdaş ülkelerinden farklı olarak, Kazakistan’ın Azerbaycan ile ilişkileri  hızlı bir gelişim göstererek  müttefiklik seviyesine ulaşmıştır.  Her iki ülke hem Hazar’ın hukuki statüsü, hem de enerji taşıyıcılarının üretimine yabancı sermayenin teşvik edilmesi ve dünya pazarlarına  ulaştırılması  konusunda aynı veya benzer tutumu savunarak, birbirinin çıkarlarını karşılıklı şekilde temin etmektedirler.

Azerbaycan-Kazakistan arasındaki ilişkiler çok boyutlu şekilde geliştirilmektedir. İkili ilişkileri ele aldığımız zaman belirtilmesi gereken en önemli hususlardan biri enerji alanına dair ilişkilerin geliştirilmesidir. Nitekim Kazakistan  bugün dünyada petrolün en büyük üreticilerden biri olarak kabul edilir. Kazak petrolünün tarihi 1899  yılına dayanmaktadır ve ilk  petrol üretimi “Karaşangul” yatağında gerçekleştirilmiştir. Günümüzde Kazakistan’ın zengin “Tengiz” yataklarının petrol rezervleri dünyanın çokuluslu petrol şirketlerinin dikkat merkezindedir.  Bu yataklarda 6 milyar ton petrolün olduğu tahmin edilmektedir. Ayrıca, bu ülkenin “Karaçaqanaka” yatağında 1.35 trilyon  m3  doğal gaz  ve 1.2 milyar petrol ve doğal gaz kondensatı rezervi bulunmaktadır. Fakat zengin enerji kaynaklarına sahip olmasına rağmen dış okyanuslara doğrudan çıkışı yoktur. Bu nedenle  Kazakistan kendi üretdiği petrolü ve doğal gazı Rusya yada Türkiye, Gürcistan ve Azerbaycan vasıtasıyla Avrupa’ya iletebilir. Nitekim Kazakistan üretdiği petrolü Avrupa pazarına ulaştırmak için tranzit ülkerden biri olarak  Azerbaycan’ı tercih etmiştir. Şöyle ki, 2008 yılında Kazak petrolü  BTC  petrol boru hattıyla Avrupa’ya ulaştırılmaya başlanmış  ve böylelikle,  iki ülke arasındaki enerji işbirliği yeni bir boyut kazanmıştır.

Diğer yandan  Atasu Alaşankou boru hattıyla  Çin’e 20 milyon ton petrol ihraç etmeyi hedefleyen Kazakistan bu amaçını  2 yıl içinde  aralıksız gerçekleştirmeliydi. Bunun için farklı hattlar tercih edilmekteydi ve bu hatlar içersinde Azerbaycan  hattı da vardı. Sorun şu ki, Aktau limanından Bakü limanına petrolün tankerlerle taşınması gerekmekteydi. Fakat petrolün ulaştırılması için ulaşım maliyyetinin yüksek olması ve iki limanın  dayanışmasını sağlayacak boru hattının Hazar’ın dibinden geçerek inşa edilmesi mümkün  olmadığından dolayı projenin gerçekleşmesi zordu.  Hazar’ın tektonik yapısı çok karmaşıktır, bu yüzden de denizin dibi ile hat yapmak  tehlikelidir ve pahalıya mal olur. İkincisi, Hazar beş devletin çıkarlarının çarpıştığı bölgedir, bu devletler şimdiye kadar birçok konularda, özellikle Hazar’ın statüsü ile ilgili uzlaşmaya varamamıştır.  Bütün  bunlara rağmen  Kazakistan petrolünü sınırsız kabul etmek için Azerbaycan bütün olanakalara sahiptir. Nitekim  BTC  petrol  boru  hattının iletim   kapasitesi bunu  mümkün kılmaktadır. Eğer bu Astana için yeterli olmazsa o zaman  Azerbaycan’ın  Bakü-Supsa boru hattı ve Hazar filosunun hesabına gücü artırılabilir. Öyle ki,  Azerbaycan en büyük filoya sahiptir  ve  her tankerin 100 bin varil petrol taşıma kapasitesi vardır.

Ayrıca  Kazakistan  2014 yılında  Azerbaycan’dan benzin almak istemekteydi.  Fakat  bu istek Azerbaycan hükumeti tarafından geri çevrilmiştir. Sebeb olarak ise  üretilen benzinden kendi iç piyasalarını karşılamak adına kullanıldığı belirtilmekteydi. Bu nedenle Kazakistan başka pazar arayışına girmiştir.

Özetlemek gerekirse Azerbaycan-Kazakistan ilişkileri  Hazar denizi ve enerji olmak üzere  bir çok alanlarda geliştirilmektedir.  Şüphesiz  bu alanlardaki ilişkiler arasında  enerji işbirliği özel önem arz etmektedir. Önümüzdeki dönemlerde Kazakistan doğal gazının TANAP’a katılması gündeme gelebilir.  Böylelikle, Kazakistan Azerbaycan’ın enerji stratejisinde  daha da önemli bir konuma gelmiş olacaktır.

Karabakh Today