2018 yılı ilk günlerini yaşayarken aydınlarla görüşme yapan iktidar partisinin başkanı, devlet başkanı Serj Sarkisyan'ın gelecek aday kriterleri hakkında görüşünü bildirmiştir. Serj Sarkisyan'ın sözlerine göre, başkan ülkeyi yurtdışında layıkıyla temsil etmeyi bilen, yurtiçinde ve yurtdışında tanınmış, Ermenistan ve diaspora soydaşları arasında geniş ilişkilere ve nüfuza sahip, yabancı dillerini bilen kişi olmalıdır.Ayrıca, Sarkisyan, yeni devlet başkanın ilk olarak tarafsız biri olması, siyasetle uğraşmayan ve herhangi bir partiye üye olmayan birinin olması gerektiğini söyledi. Böylelikle, Başkan Sarkisyan'ın yaptığı açıklamalarla, Ermenistan'ın Büyük Britaniya'dakı Büyükelçisi Armen Sarkisyan'ı kastettiğini söyleyebiliriz.

2015’te yapılan anayasa referandumu ile parlamenter sisteme geçen Ermenistan’da mevcut devlet başkanı Serj Sarkisyan’ın görev süresi, 9 Nisan’da doluyor. Büyük Britaniya’dakı Büyükelçi Armen Sarkisyan bu göreve tek adaydı. Onun adaylığı hakim Cumhuriyetçi Parti adına şimdiki devlet başkanı Serj Sarkisyan tarafından teklif edilmişti. Resmi olarak ise Armen Sarkisyan’ın adaylığı Cumhuriyet Partisi ve "Taşnaksutyun" Partisi parlamento fraksiyalarının 65 milletvekili tarafından aday gösterildi. Oylama sırasında, Armen Sarkisyan'ı bu iki fraksiyadan başka, parlamentoda 31 milletvekili ile temsil edilen "Tsarukyan" bloğu da destekledi.

Ermenistan parlamentosu 2015 yılında anayasada yapılan değişikliklere göre, gizli oyla ülkenin yeni devlet başkanını seçti. Oylamada 101 milletvekilinin 90'ı onun için oy verdi (79 oy gerekiyordu), 10 ise adaylığına karşı çıktı ve bir oy ise geçersiz sayıldı.Böylelikle, Armen Sarkisyan, 2 Mart’ta Ulusal Meclis tarafından seçilen Ermenistan’ın dördüncü devlet başkanı oldu.

Armen Sarkisyan, 9 Nisan’da yemin ederek göreve başlayacak ve ülkede parlamenter sistem yürürlüğe girecek. Seçildikten sonra Meclisteki tüm milletvekillerine oylama için teşekkür eden Armen Sarkisyan “Tabii ki geleceğimizin önemli zaferleri Artsakh (Dağlık Karabağ), Ermenistan ve Diaspora için sizin destek ve katılımınız yanısıra tüm yurttaşlarımızın destek ve katılımını bekliyorum.ʺ dedi.

Armen Sarkisyan,23 Haziran 1953, Erivan doğumlu. Yani Dağlık Karabağ’lı Ermeni politikacılardan değil. Yerevan Devlet Üniversitesi Fizik ve Matematik Fakültesi mezunu. 23 yaşındayken YDÜ (Yerevan Devlet Üniversitesi ) öğretim üyesi oldu. 1984-1985 ve 1989-1991 yılları arasında Cambridge Üniversitesi’nde ve Londra Üniversitesi Matematik Enstitüsü’nde yabancı araştırmacı ve öğretim üyesi olan Sarkisyan aynı zamanda Harvard Üniversitesi ve Kennedy Üniversitesi Yönetim Kurul üyesi olmuştu. Sarkisyan Tetris oyunları yaratan ve satan Tetris-Wordtris şirketinin eş kurucularından biri. 1992-1995 tarihleri arasında Ermenistan’ın Londra Büyükelçisi görevine atandı. 1996’da Sarkisyan Ermenistan’ın 5. Başbakanı oldu. Hükümetini 4 aya kadar yürüttükten sonra sağlık durumundan dolayı görevden istifa ettiğini açıklamıştı.

Britanya kraliyet ailesi ile yakın dostluk ilişkileri olan Sarkisyan 1997 yılında II. İoannes Paulus tarafından Aziz George, 2008 yılında Tüm Dünya Ermenileri Katolikosu 2. Karekin tarafından Aziz Grigor Lusvaoriç madalyalarına layık görülmüştü. Sarkisyan Dünya’nın bir çok ülkesinde sanayi çeşitli alanlarda faaliyet gösteren 15 şirketten ibaret olan Knightsbridge Group şirketinin kurucusudur. 2000 yılından beri Eurasia House International şirketinin kurucu başkanıdır. Sarkisyan aynı zamanda British Petroleum, Alcatel ve Telefonica gibi dünya devlerinin danışmanı. Ermenistan’ın Londra büyükelçiliği ve Ermenistan başbakanlığı görevlerinde bulunmuştur. 2001-2013 İngiliz Petrol (BP), Alcatel, Telefonica, Bank of America Merrill Lynch ve diğer çokuluslu  şirketlerinin Kıdemli Danışmanı Armen Sarkisyan evli ve iki oğlu var. Teorik fizik, astrofizik, bilgisayar modelleme, siyaset bilimi ve geçiş ekonomisi üzerine çok sayıda akademik makale ve yayın sahibi.

Armen Sarkisyan’ın seçilmesi sadece Ermenistan’ın dış politikada gerçekleştireceği her hangi  değişikliğinin habercisi olarak görülmemeli. Ermenistan’daki mevcut iktidarın ve Meclisin Erivan doğumlu Armen Sarkisyan tercihi, Dağlık Karabağ (Artsakh) kökenli politikacıların dominant olduğu siyasi yaşamın yeniden dizayn edileceğini ortaya koyuyor. Dağlık Karabağ Özerk bölgesinden Ermenistan devlet kademesinde etkin olanların tasfiyesi gerçekleştiriliyor.

Dağlık Karabağ sorunu; Ermenistan iktidarlarının beslendiği milli dava olmaktan çıkmayacaktır. Ermenistan’da iktidara gelen tüm aktörler, otoriter ve güvenlik odaklı bir siyasal algıya oynuyor. Adeta ekmek teknesi.

Başkanlık sistemine dayalı yönetim yapısına sahip Ermenistan’da milliyetçilik ve güvenlik odaklı siyasal algı o kadar kuvvetli ki, Sovyetler Birliğinin dağılmasından sonra bağımsızlık ilan edilen Ermenistan’da, Devlet Başkanlığı koltuğuna oturan isimlerin tamamının Dağlık Karabağ kökenli ya da bu bölgenin Azerbaycan’dan koparılması esnasında önemli bir rol oynayan isimlerden oluşması asla tesadüf değildir.

Ayrıca, diaspora Ermenilerinin çatışmacı tutumu belirleyici olduğu kadar Ermeni toplumunun bütün benliğini adeta esir almış olan “sözde soykırım” faktörünün de önemli bir payı var.

Armen Sarkisyan’ın diplomatik kariyeri ve en son görev yaptığı İngiltere Büyükelçiliği, önümüzdeki günlerde İngiltere Ermenistan ilişkilerin farklı mecralarda sürdürüleceğinin işareti. Sadece bu değil! Armen Sarkisyan’ın İngiliz Petrol (BP), Alcatel, Telefonica, Bank of America Merrill Lynch ve diğer çokuluslu şirketler şirketlerinin kıdemli danışmanı olması da Kraliçe’nin Güney Kafkasya’da daha çok etkisinin hissedileceğinin habercisi. Çünkü İngiliz Petrol şirketi British Petroleum (BP) Ermenistan-İngiltere siyasi diyalogunda kilit rol oynuyor. 2011’de Ulusal Meclis Avrupa Entegrasyonu Daimi Komitesi başkanı Naira Zohrabyan, İngiltere Dışişleri Bakanlığı’ndaki Güney Kafkasya işleri sorumlusu Josephine Gold ile konuyla ilgili görüşmüştü. BP plc; Merkezi Birleşik Krallık’ın başkenti Londra’da olan Britanyalı ve çok uluslu enerji ve petrol şirketi. Şirket dünyadaki en büyük özel enerji şirketlerinden ve dünyanın en büyük altı enerji şirketi arasında yer alıyor. 1908 yılında Anglo-Persian Oil Company olarak kuruldu. 1954’te British Petroleum adını aldı.

Armen Sarkisyan’ın danışmanlığı yaptığı Bank of America Corporation, merkezi Kuzey Carolina, Charlotte’da bulunan çokuluslu bir bankacılık ve finansal hizmetler şirketi ve ABD’deki en büyük bankalar listesinde 2. sırada yer alıyor. 2008’de Merrill Lynch’ı satın alması, onu dünyanın en büyük servet yönetimi şirketi ve yatırım bankacılığı pazarında önemli bir oyuncu haline getirdi. Bank of America, ABD’nin 50 eyaletinde, Columbia Bölgesi’nde ve 40’tan fazla ülkede faaliyet gösteriyor.

Ermeni Meselesi’nin çıkışında ve uluslararası krize dönüşmesinde İngiltere ve Rusya’nın doğuda takip ettikleri emperyalist politikaların ve aralarındaki siyasi rekabetin rolü tartışılamaz. Türkiye’nin bakiyesi olduğu Osmanlı Devleti dahilinde yaşayan Ermeniler de, İngiltere ve Rusya tarafından bu emperyalist politikaların gerçekleşmesi için araç olarak kullanılmışlardı. İngiltere, Rus tehdidine karşı sömürge yollarının güvenliğini sağlamak; Rusya ise sıcak denizlere inme politikasını gerçekleştirebilmek için Osmanlı Devleti hakimiyetinde bulunan Ermenileri bağımsızlık vaadiyle kışkırttılar. İngiltere’ye yakın bir ismin Ermenistan Devlet Başkanlığına getirilmesi, ABD’nin İran’a yönelik planlarını ele veriyor gibi. İran dahilindeki Güney Azerbaycan’ın karışabileceği hesap ediliyor ve Kuzey Azerbaycan’ın güneyle birleşmesinin önüne geçilmek isteniliyor.

Armen Sarkisyan, Ermenistan’da neredeyse ittifakla Devlet Başkanı seçilmiş olsa da Rus yanlısı Ermeniler için o bir ” the West’s man” yani “Batı’nın adamı”. Daha önce, Sarkisyan Erdi’deki Amulsar Altın Madeni Projesini yürüten Lydian International Ltd’de direktörlük görevini yerine getirdi. Böyle bir geçmişi olan bazı uzmanlar ona “Batı’nın adamı” (“the West’s man.”) olduğuna inanıyorlar. Armen Sarkisyan yıllardır yurtdışında Ermenistan’ı temsil etti ve  deneyimli olduğunu söyleyebiliriz.

Bazı uzmanlar ise diyor ki, birçok rusya yanlı Ermeni politikacıdan farklı olarak Armen Sarkisyan batı yanlı: "Onun hem Rusya, hem de uzun zaman çalıştığı Avrupa ülkeleri ile iyi ilişkileri var".Şimdi Rusya için de daha önemlisi Başbakan kimliyidir. Çünkü tüm önemli kararların yazarı  başbakan olacaktır. O yüzden şu anda Ermenistan'da kimin devlet başkanı olmasının Moskova için öyle de bir önemi yoktur. Kremlin'in istediği odur ki, iktidarda kim olursa olsun, politikada alınacak kararlarda onunla uzlaşma sağlansın.

Armen Sarkisyan siyasi meydandaki mevcut güçler oranında bir şeyleri değiştirmek gücüne sahip değildir. O, halk tarafından seçilmiş devlet başkanı değil. Armen Sarkisyan'ı parlamento seçti ve o her zaman rapor vermelidir. Üstelik o, hakimiyet tarafından belirlenen aday. Yani o kendi iradesiyle bir şey yapamayacaktır. Sadece görüntü olarak, ülkede bir şeylerin değişdiğini göstermeye calışacaktır. Öte yandan, Armen Sarkisyan 90'lı yıllarda kısa süreli de olsa ülkenin başbakanı oldu. Rusya ve Batı ülkelerinde başarılı bir işadamı olmuştur. Fakat onun imkanlarını abartmaya de değmez. Çünkü politikayı başbakan belirleyecek. Başbakan da büyük ihtimalle Serj Sarkisyan olacaktır.

Serj Sarkisyan, Nisan ayında Başbakan seçimlerini kazanması halinde Devlet Başkanlığı İdaresi Başkanı Armen Gevorkyan'ı  kendisi için Başbakan Yardımcısı olarak atamayı planlıyor.Serj Sarkisyan'a yakınlığıyla bilinen Armen Gevorkyan önceleri iki kez Başbakan Yardımcısı olarak çalıştı. O, ilk kez Serj Sarkisyan'ın ilk devlet başkanlığı döneminde, ikinci kez ise 2014 yılında Ovik Abramyan'ın başkanlığındaki hükümette yardımcı olarak yer aldı.

Özellikle, Ermenistan toplumunda Başbakan Birinci Yardımcısı görevinin kime tahsis edileceği sorusu seslenmeye başladı. Son günlere kadar Serj Sarkisyan Başbakan seçileceği takdirde, hakim parti içinde siyasi dengeyi korumak için Başbakan Birinci Yardımcısı görevini halihazırda hükümete  rehberlik eden Karen Karapetyan’ı tahsis edeceği bekleniyordu. Çünkü Karen Karapetyan siyasi nüfuzuna göre başbakanlığa S.Sarkisyanla birlikte, en gerçekçi aday olarak kabul ediliyor. Hatta Karapetyan'ın siyasi nüfuzu ülke genelinde otoritesini kaybetmiş S.Sarkisyan'dan hayli üstündür. Aynı zamanda, K.Karapetyan ekonomiyi daha iyi bilen biri olarak bilinir. Fakat Rusya'nın bu seçimlerde Serj Sarkisyan'a daha fazla güven göstermesi başbakan sandalyesini yetkileri sona ermek üzere olan başkana aktarımında belirleyici etkiye sahiptir.

Ermenistan basının bir süre önce yaydığı bir sıra bilgilerde ise Karapetyan'ın başbakanlığa olan iddiasından Sarkisyan'ın lehine vazgeçtiği,Başbakanın birinci yardımcısı olması konusunda anlaştığı belirtiliyordu. Ayrıca, 2017 yılının Kasım ayında Azerbaycan ve Ermenistan devlet başkanlarının Cenevre'de yapılan görüşmesinden sonra Erivan'a dönen Serj Sarkisyan Karen Karapetyan'la görüşerek Dağlık Karabağ sorununa dair görüşmeleri sürdürmek için başbakan seçilmesinin önemli olduğunu söyledi. Hatta Sarkisyan bir takım yetkilerini Başbakan Birinci Yardımcısı olarak Karapetyan'a vereceği yönde vaatte bulundu.

Ancak  yayılan bilgilere göre Sarkisyan'ın başbakan olacağı takdirde hükümeti kendisine sadık veya toplumda siyasi etkisi  zayıf olan adamlardan şekillendirmek planlarından haber veriyor. "Jamanak" gazetesinin yazdığına göre, parlamentodaki ana muhalefetin lideri Qagik Tsarukyan hükümette temsil edilme niyetini açıklamadı. Eğer, böyle bir isteğini orataya koyarsa, başbakanın  Birinci Yardımcısı olarak göreve getirilebilir.

Söz konusu bilgi Sarkisyan'ın Karapetyan'ı siyasi rakip olarak tamamen saf dışı bırakmak ve hükümetten dışlama fikrine düştüğünü gösteriyor. Süresi sona yaklaşmakta olan devlet başkanın Tsarukyan'a tesir imkanları Karapetyanla kıyasladığınız zaman hayli güçlüdür. Martın 2'te yapılan devlet başkanlığı seçimlerinde "Tsarukyan" bloğunun "Serjikin adamı" sayılan Armen Sarkisyan’ın adaylığını desteklemesi karşılığında büyük olasılıkla siyasi bir pazarlığa gitdiyi götürülüyor. Görünen o ki, Serj Sarkisyan Qakik Tsarukyan'a birinci yardımcısı olarak atamayı söz verdi.

Çünkü son dönemde Batı'nın önde gelenleri S.Sarkisyan"ın başbakan seçilmesine itiraz ettiği ve bu bakımdan K.Karapetyan'ın şansının arttığına dair bilgiler var. Bu nedenle Karapetyan'ı siyasi sahneden uzaklaştırmak Sarkisyan için hiç de kolay olmayacak. Mevcut Başbakan hükümette siyasi tesir imkanlarına sahip olmakla birlikte, hem de kardeşi Samvel’le birlikte Ermenistan ekonomisini en büyük  barındıran "Taşir" Holding Group "un sahibidir.

Ehtiram Aşırlı

Karabakh Today